13 grudnia odwiedziłam II klasę S.P. w Nowym Borku, aby porozmawiać o zbliżającej się wielkimi krojkami wigilii. Spotkanie dotyczyło nie tylko samej wigilii ale przede wszystkim goszczących na niej dwunastu dań
(zgodnie z obowiązującą jeszcze z dziada pradziada tradycją).
Wigilia to w polskiej tradycji najbardziej wzruszający wieczór w roku. Kiedy pojawia się pierwsza gwiazdka na zimowym nieboskłonie - symboliczna bliźniaczka Gwiazdy Betlejemskiej, zasiadamy w uroczystym nastroju do pięknie zastawionego stołu, na którym królują potrawy przyrządzone według przepisów ze sztambuchów poprzednich pokoleń. Jak kiedyś wyglądała Wigilia? Historia wigilijnych tradycji. Dawne obrzędy ludowe zanikają, ale tradycyjne wigilijne potrawy są zaszyfrowanym listem wysłanym od przeszłych pokoleń. Nie zawsze rozumiemy ich symboliczne znaczenie, ale czasem zastanawiamy się, dlaczego to akurat karp a nie pstrąg, śliwki a nie wiśnie i mak muszą być żelaznym repertuarem odświętnego menu.
Dwanaście potraw na Wigilię? Niekoniecznie!
W staropolskiej tradycji liczba postnych potraw wigilijnych musiała być nieparzysta w przeciwieństwie do osób zasiadających przy stole, która zawsze musiała być parzysta, bo inaczej choroba mogła zawitać w rodzinie. Tu również obowiązywała tradycja klasowa. Gospodarz spożywał siedem, szlachcic zagrodowy – dziewięć, a zamożny magnat – trzynaście potraw. Nieparzyste potrawy były wróżbą zdrowia, dobrobytu, a przede wszystkim urodzaju na polach i w sadach. Dziś tradycja uległa nieco zmianie. Na bożonarodzeniowym stole powinno być dwanaście potraw, co dla naszych przodków oznaczało bogactwo. Dwanaście ma symbolizować liczbę apostołów, którzy razem z Jezusem zasiadali do ostatniej wieczerzy, choć może to się kojarzyć raczej z Wielkanocą niż Bożym Narodzeniem.
Karp królem wigilijnego stołu
Już w starożytnych Chinach był symbolem szczęścia, we Włoszech – afrodyzjakiem, a na dawnych ziemiach polskich przede wszystkim jako ryba długowieczna wróżył szansę na pogodną starość. Łuska z tej wigilijnej ryby noszona w portfelu przyciągała dobrobyt jej właścicielowi do następnych świąt, a niezamężnej kobiecie powieszona w czerwonym woreczku na drzwiach wpraszała do domu szczęśliwą miłość.
Mak i ziarna zbóż: kluski z makiem i kutia
Wśród 12 dań wigilijnych nie może zabraknąć klusek z makiem oraz kutii lub makowca – potraw zawierających ziarna zbóż i mak. Mak i ziarna zbóż są symbolem dostatku, urodzaju i płodności. Do przygotowania tych potraw wykorzystywany jest także miód, który jest symbolem radości życia i obfitości.
Kapusta, grzyby i groch
Kapusta z grochem, pierogi z kapustą i uszka z grzybami to kolejne potrawy wigilijne. Groch, kapusta i leśne grzyby miały przynosić szczęście, dostatek i zapewniać zdrowie, chroniąc przed chorobami. Kapusta symbolizowała także trwałość sił życiowych. W niektórych domach do jednego z uszek wigilijnych wkładana jest moneta. Osoba, która znajdzie na swoim talerzu uszko z monetą w środku będzie mieć powodzenie w nadchodzącym roku.
Buraki: barszcz czerwony
Jednym z tradycyjnych wigilijnych dań jest barszcz wigilijny. Barszcz przygotowywany jest z czerwonych buraków, które według wierzeń ludowych miały przynosić urodę i długowieczność.
Suszone owoce: kompot z suszu
Kompot z suszu to typowy wigilijny napój. Kompot jest esencją z gotowanych suszonych owoców takich jak jabłka, śliwki i gruszki. Dawniej w zamożnych domostwach dodawano do niego także suszone figi lub rodzynki. Jabłka są symbolem pokoju, miłości i zdrowia. Gruszki według tradycji miały przynosić długowieczność, a śliwki odpędzać złe moce. Suszone figi i rodzynki były symbolem oczyszczenia i obfitości.
Polska Wigilia zawsze rozpoczyna się łamaniem opłatka
Oprócz symbolu pojednania, zgody i wybaczenia win, przełamywanie się opłatkiem wróżyło dostatek chleba w rodzinie.
Dzielenie się opłatkiem ze zwierzętami
Przed udaniem się na pasterkę, a po wieczerzy wigilijnej gospodarz łamał opłatek i pozostawione jedzenie na tyle części, ile posiadał hodowlanych zwierząt. Najpierw dziękował koniom za trud pracy na roli. Dostawały także one bób, aby kraśniały większą urodą, krowy częstowano ciastem aby dawały smaczne mleko, a kury dostawały groch aby niosły jajek tyle, ile ziarenek zjadły.
Symbolika sianka pod obrusem
Choinka czy dzielenie się opłatkiem, są niezwykle trwałymi zwyczajami w Polsce. Równym nim może być również kładzenie sianka pod obrus. Symbolizuje to ubóstwo, w jakim urodził się Jezus Chrystus. Tradycji kładzenia sianka często towarzyszy fakt iż obrus, który nakładamy na świąteczny stół, powinien być biały - kolor ten nawiązuje do koloru ubrań Jezusa. Sianko z jednej strony jest symbolem ubóstwa i skromności ma jednak przynieść domownikom dobrobyt na kolejny rok. W niektórych częściach Polski domownicy i goście ciągną za źdźbła wystającego spod obrusa sianka i ten, kto wyciągnie proste i najdłuższe źdźbło, będzie miała powodzenie w następnym roku. A ta osoba, która wyjmie najkrótsze i najmniej okazałe, może spodziewać się roku z problemami. Niektóre źródła przytaczają, że wierzono, że im dłuższe i lepsze było źdźbło, tym dłuższy i lepszy był urodzaj zboża lub lnu podczas najbliższych zbiorów.
O tych i innych nie wspomnianych a obowiązujących w domach niektórych uczniów tradycjach rozmawialiśmy. Jednak aby nasze zajęcia nie były tylko oparte na opowiadaniu o tym jakie mamy i jak wyglądają tradycyjne potrawy wigilijne. Uczniowie stworzyli na tablicy lekcyjnej STÓŁ WIGILIJNY. A mianowicie wszystkie wspomniane potrawy przedstawili na pięknych rysunkach, które następnie magnesami przyczepiliśmy do naszego fikcyjnego stołu wigilijnego.
Uczniom klasy II oraz ich wychowawczyni serdecznie dziękuję za czynny udział w zajęciach oraz już życzę zdrowych i wesołych Świąt Bożego Narodzenia i oczywiści szczęśliwego nowego roku. Życzenia składam już teraz ze względu na powracające zdalne nauczanie z powodu, którego raczej już przed świętami jak i w tym roku raczej się nie spotkamy. WESOŁYCH ŚWIĄT.
(Źródło informacji Internet)
Kinga Rybka
