W środę 9 listopada 2022 r. wspólnie z uczniami klasy VII postanowiliśmy dogłębnie przeanalizować lekturę, którą niedawno przerabiali a mianowicie „Balladyna” autorstwa jednego z trzech wieszczów polskiej literatury Juliusza Słowackiego.

Nasze spotkanie rozpoczęliśmy od pochylenia się nad biografią samego autora, która pomimo jego rychłej śmierci okazała się jednak niezwykle barwna.

Juliusz Słowacki (1809-1849) to jeden z trzech wieszczów romantycznych, autor liryków, dramatów i poematów dygresyjnych. Przez historyków literatury zgodnie nazwany drugim, obok Mickiewicza, najwybitniejszym twórcą polskiego romantyzmu.

Krótki życiorys Juliusza Słowackiego

Juliusz Słowacki urodził się w Krzemieńcu 4 września 1809 roku. Dorastał w atmosferze twórczości klasycystów, w rodzinie szlacheckiej. Zarówno ojca jak i matkę cechowała duża kultura osobista. Byli ludźmi elity intelektualnej. Ojciec był profesorem literatury, matka natomiast prowadziła salon literacki. Ukończył studia prawnicze w Wilnie, dzięki temu objął posadę aplikanta w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. Z tamtego okresu pochodzi jego powieść „Hugo”. Powstanie listopadowe oznaczało dla niego pracę w powstańczym Biurze Dyplomatycznym księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. Później migrował do Paryża, ostatecznie jednak znalazł się w Szwajcarii. Był rozczarowany klimatem polskiej emigracji. W Genewie napisał swój trzeci tom „Poezji”. W roku 1836 odbył podróż przez Marsylię do Rzymu. Następny rok to kolejna podróż do Paryża, gdzie ostatecznie osiadł. Zadecydował wówczas kontakt z Mickiewiczem i Towiańskim. Tymczasem chorował ciężko na gruźlicę. Rok 1848 była to już jego końcówka. Podjął decyzję o powrocie do Wielkopolski, w której miały wtedy miejsce walki wyzwoleńcze. Ostatni raz spotkał się wtedy z matką i powrócił do Paryża. Tam też zmarł w roku 1849.

Udało nam się także znaleźć kilka ciekawostek dotyczących życia Słowackiego, które może jednak nie do końca są wszystkim znane. Na przykład takie jak:

   - W młodości Słowacki przeżył wielką, niespełnioną miłość do starszej od niego Ludwiki Śniadeckiej.

    -Juliusz Słowacki większość swojego emigracyjnego życia spędził w Paryżu.

   - Słowacki był wybitnym mistrzem mowy polskiej. Aby to zrozumieć wymagane jest dogłębne studium jego twórczości, gdzie dobitnie widać znajomość dawnej literatury polskiej.

   - Konflikt z Adamem Mickiewiczem odzwierciedlała twórczość Juliusza Słowackiego będąca odmienną propozycją realizacji idei romantycznych

    -Dzieła Słowackiego prawdziwy renesans popularności przeżywały w okresie Młodej Polski.

   - Kardynał Jan Puzyna nie wyraził zgody na to, by prochy wieszcza spoczęły na Wawelu.

   - Współcześni Słowackiemu nie byli dla niego łaskawi. Zdecydowanie bardziej cenili dzieła Mickiewicza, to sam Słowacki postrzegany był jako postać wyniosła, egoista i narcyz.

    -Pierwsze wiersze Słowackiego nie były kompozycjami oryginalnymi, bowiem stanowiły swobodny przekład z poezji Alphonse de Lamartine’a, Thomasa Moore’a oraz Edmunda Spensera.

    -Zaciekawia fakt, iż Słowacki zadecydował o rozpoczęciu drugiego okresu swej myśli nazywanego nieraz „etyką chrześcijańską”, ze względu na lekturę dzieła Mickiewicza „Konrad Wallenrod”

   - Wybitną rolę odegrała w życiu Juliusza Słowackiego jego matka, Salomea. To dzięki niej od młodego przekonany był o swoim geniuszu poetyckim oraz przeznaczeniu do roli przewodnika narodu.

Jeśli chodzi o samą lekturę przypomnieliśmy sobie, że jeśli chodzi o bardziej istotne fakty to pod względem rodzaju literackiego dramat - utwór przeznaczony do wystawiania na scenie, gdzie obok tekstu głównego znajduje się tekst poboczny - didaskalia. Pod względem gatunku utwór Słowackiego jest tragedią. Głównym tematem jest dążenie do władzy. Główna bohaterka, Balladyna, kroczy drogą zbrodni, popełnia czyny naganne, co doprowadza do jej śmierci. W starciach z nią giną wszystkie pozytywne postacie dramatu: Kirkor, Alina, Wdowa.  Autor tragedii sięgnął po wędrowne motywy winy, kary i władzy. Bardzo często motywy te pojawiały się w dramatach Williama Szekspira, ale również w dziełach polskich poetów, np. w II cz. Dziadów Adama Mickiewicza. U Słowackiego, podobnie jak u Szekspira:

- władza łączy się ze złem, pragnienie władzy prowadzi do tragedii; władca prędzej czy później staje się zbrodniarzem;

- zbrodnia zawsze zostaje ukarana, jeśli nie przez ludzi, to przez siły nadprzyrodzone działające w imieniu Boga;

- natura jest świadkiem wydarzeń i ludzkich poczynań, obu dramaturgom posłużyła jako czynnik tworzenia nastroju.

Juliusz Słowacki wykorzystał w swoim utworze liczne wątki znane z baśni. Przede wszystkim jest to wyraźny podział bohaterów na dobrych (Alina, Wdowa, Kirkor, pustelnik) i złych (Balladyna, Kostryn, Grabiec). Duże znaczenie mają tu czary: rolę wróżki z baśni odgrywa Goplana. To jej słudzy - Chochlik i Skierka - przywłaszczają sobie koronę Popielów, co krzyżuje plany Kirkora pragnącego zwrócić ją prawowitemu władcy. Koronę zakłada Grabiec - król-błazen. Święty przedmiot zostaje zbezczeszczony, a postać władcy ośmieszona. Przy okazji dochodzi do ujawnienia się ironii romantycznej. Walka Kirkora idzie na marne, choć książę nie zawinił i miał szlachetne plany.

Typowy dla baśni jest także motyw rywalizacji sióstr - dobrej i złej - pojawił się on np. w baśni Ch. Perraulta Wróżki (dobra siostra i zła Franusia). Słowacki wykorzystał motywy baśniowe w oryginalny sposób. Są to motywy odwrócone: zło zwycięża dobro, dobra siostra ginie z ręki złej, czary nie pomagają bohaterom, ale utrudniają im życie.

Obok baśniowych pojawiają się tu motywy legendarne. Najważniejszy z nich to korona Popielów - symbol władzy legendarnego króla Popiela III, pozostającego na wygnaniu. Aby przywrócić byt państwowy niezbędne jest, by na tronie zasiadł prawowity władca. O to walczy Kirkor.

Bohaterowie dramatu są symbolami wartości, to znaczy ich cechy wskazują na konkretne wartości pozytywne lub negatywne:

Alina - dobroć, miłość, altruizm, niewinność, idealizm;

Balladyna - złość, egoizm, ambicja, materializm;

Pustelnik - majestat królewski, dostojeństwo, strażnik praw państwowych i moralnych;

Popiel IV - okrucieństwo, bezprawie, tyrania;

Kirkor - honor, odwaga, szlachetność;

Fon Kostryn - karierowiczostwo, spryt, brak zasad moralnych;

Filon - miłość platoniczna, uduchowiona;

Grabiec - pożądanie,

Wdowa - miłość matczyna,

Goplana - porządek i ład natury.

Tragedia jest złożona z pięciu aktów, podzielonych na sceny. Dramat poprzedza list dedykacyjny, którego adresatem jest Zygmunt Krasiński - jeden z poetów romantycznych, całość została zakończona Epilogiem, przedstawiono w nim rozmowę Publiczności z kronikarzem Wawelem.

Akcja dramatu zawiera kilka wątków: dzieje Balladyny to wątek główny; poboczne: los Aliny, miłość Filona do Aliny, tragedia matki; historia Kirkora, wątek korony Popielów.

Na zakończenie uczniowie wzięli również udział w teście sprawdzającym ich ogólną wiedzę na temat lektury „Balladyna”. Jestem pewna, że zarówno te przypomniane wiadomości podczas naszego spotkania jak i te nowo pozyskane przydadzą im się podczas pisania w przyszłości wypracowań na j. polskim.

Bardzo serdecznie dziękuję za dzisiejsze zajęcia z literatury polskiej uczniom klasy VII i oczywiści zachęcam do odwiedzenia biblioteki i wypożyczenia innych dzieł zarówno Słowackiego jak i dwóch pozostałych wielkich polskich wieszczy literackich.

Kinga Rybka