14 grudnia 2022 r. wspólnie z uczniami klasy I i II z S.P. w Nowym Borku rozmawialiśmy o naszych polskich tradycjach i zwyczajach związanych ze świętami Bożego Narodzenia w oparciu o książkę przeznaczoną dla najmłodszych pt.: „JUŻ ŚWIĘTA! POLSKIE ZWYCZAJE OPOWIEŚCI KOLĘDY”.

            Jest taki wieczór w ciągu roku, gdy wszystkie dzieci z niecierpliwością wypatrują pierwszej gwiazdki. Kiedy się pojawi, to znaczy, że można usiąść do wigilijnego stołu, przy którym rozpoczynają się najpiękniejsze święta- Boże Narodzenie.

            Choinka pachnie lasem, a na niej błyszczy mnóstwo ozdób. Na stole stoi 12 lub więcej potraw i każdej należy spróbować. Pod obrusem leży sianko, wokół słychać śpiew kolęd, a dzwony biją na pasterkę.

            Nasze spotkanie rozpoczęliśmy od powiedzenia sobie o tym jak ludzie wierzący rozpoczynają przygotowania do świąt bardziej w oparciu o sferę duchową. Gdyż chrześcijanie do świąt Bożego Narodzenia przygotowują się w czasie adwentu. Trwa on cztery tygodnie i rozpoczyna się w ostatnią niedzielę listopada lub pierwszą niedzielę grudnia. Symbolem tego okresu jest wieniec adwentowy, zrobiony z gałązek świerku, w którym stoją cztery świece – każda na jeden tydzień adwentu. Zapala się je kolejno w poszczególne niedziele. W pierwszym tygodniu pali się jedna świeca, w drugim dwie, w trzecim trzy, a w ostatnim wszystkie cztery. Przypominają nam, że święta Bożego Narodzenia są coraz bliżej.

            Następnie przeczytałam dzieciom skąd wzięły się w Polsce święta Bożego Narodzenia oraz jak w naszej tradycji należy je celebrować. Jak wspólnie mogliśmy się dowiedzieć najbardziej kluczowe są tutaj dwa słowa: GODNIE I SPOKOJNIE.

            Kolejny punkt naszego wtorkowego spotkania to oczywiście przebieg samej wigilii. Czyli jak się rozpoczyna. W pierwszej kolejności jeden z członków rodziny zebranej przy stole odczytuje fragment z pisma św. Ewangelię św. Łukasza (Łk 2, 1-14), następnie najstarszy członek rodziny odmawia modlitwę za wszystkich zmarłych z rodziny oraz dziękczynną za dary znajdujące się na stole. Później przechodzimy do meritum uroczystego wieczoru czyli do spożycia kolacji wigilijnej. I oczywiście musimy pamiętać, że powinno się skosztować każdej potrawy leżącej na stole aby zapewnić sobie dostatek i pomyślność w nadchodzącym nowym roku.

            Wspólnie z dziećmi postanowiliśmy bliżej przyjrzeć się wszystkim potrawom jakie jemy w tym świątecznym czasie oraz poznać ich symbolikę, ponieważ jak wiemy nic z tego co jest na stole nie znalazło się na nim przypadkiem.

      Ryba - na wigilijnym stole ryba pojawia się jako przypomnienie o chrzcie, zmartwychwstaniu i nieśmiertelności Jezusa. Na każdym obrazie przedstawiającym Jezusa i apostołów podczas ostatniego posiłku, widnieje chleb, wino i ryba, która stała się też symbolem chrześcijan. Aby w nowym roku liturgicznym zapanował spokój i harmonia, ryba musi znaleźć się w wigilijnym menu. Niezależnie jednak od tego, jaka ryba znajdzie się na wigilijnym stole, jej obecność jest oznaką obecności i wiary Chrystusa. Karp, najczęściej podawany podczas Wigilii jest symbolem długowieczności - kto go skosztuje, będzie żył długo.

Kapusta podawana jest podczas Wigilii na wiele sposobów. Według dawnych wierzeń kapusta zawiera życiodajną siłę, dzięki której wszystko, zarówno przyroda jak i człowiek, budzą się do życia.

Pierogi z kapustą i grzybami - To danie ma dodać nadprzyrodzonych sił, magicznej mocy, nie tylko w wigilijną noc. Kapusta oraz grzyby mają zapewnić dobrobyt.

    Czosnek: w południowo – wschodniej części kraju po dzieleniu się opłatkiem, domownicy sięgają po czosnek, który następnie spożywają razem z chlebem i solą. Czosnek jest symbolem zdrowia, a w połączeniu z chlebem i solą gwarantuje domostwu obfitość.

    Fasola - znak płodności, urodzaju, oraz pieniędzy - ich przyciągania. Potrawy z fasoli miały wpływać na zgodę i miłość.

 Pszenica - zboża uznawane były za znak płodności i dostatku. Szczególnie pszenica zapewniała plony i zdrowie. Dodawana jest do kutii.

Chleb -  Nasz chleb powszedni jest symbolem dobrobytu, pomyślności i mądrości życiowej. Zwiastuje również przyjaźń i gościnność. Jest symbolem wspólnoty.

    Barszcz czerwony - zupa gotowana na burakach to wielu domach tradycyjna zupa wigilijna. Z burakami związane jest wierzenie, że ten kto je spożywa doczeka sędziwego wieku, przez całe długie życie ciesząc się nieskazitelną urodą.

    Grzyby reprezentują podczas Wigilii płody ziemi. Grzyb ze względu na to, że rosną w lesie, uchodzą za magiczną potrawę, wykradzioną z innego świata. Na stole wigilijnym symbolizują uleganie pokusom oraz połączenie ze światem zmarłych. Są pokarmem dla duchów, zjednują przychylność tych, którzy odeszli

Zupa grzybowa - zjedzenie w czasie wigilii nawet kilku łyżek zupy grzybowej powinno zapewnić zdrowie ciała, trwałe siły, witalność oraz trzeźwość umysłu.

    Potrawy z makiem: mak symbolizuje obfitość, a jego zjedzenie podczas Wigilii przyniesie gospodarstwu dostatek. Według wierzeń ludowych, mak był najważniejszą z wigilijnych potraw, a jego brak mógł ściągnąć na domostwo nieszczęście. Dla chrześcijan mak to symbol chrześcijaństwa i płodności.

    Orzechy - ich symbolika jest niezwykle bogata. Ze względu na skorupę orzech symbolizuje tajemnicę, wróżbę, płodność. Orzechy leszczyny uchodzą za symbol mądrości i witalności. Religioznawcy przekonują, że również w chrześcijaństwie owoc ten ma specjalną symbolikę. Bardzo często nazywa się go symbolem Chrystusa - jego gorzka powłoka odpowiada ciału Jezusa, które doświadczyło gorzkiej męki, skorupę porównuje się do drzewa krzyża, a jądro, które żywi ludzi, jest utożsamiane z boską naturą Chrystusa. Ponadto orzech uchodzi za symbol szczęścia.

    Jabłko to owoc niezwykle bogaty w symbolikę. Większości ludzi owoc kojarzy się z kuszeniem Ewy w raju (jednak owocem tym był grant albo figa). Jabłko tymczasem ze względu na kulisty kształt powinno być odbierane jako symbol Ziemi, wieczności. W legendach i wierzeniach ludowych jabłko również występuje jako symbol, który odmienia losy świata.

    Gruszki, figi i daktyle: gruszka - symbolizuje stosunki międzyludzkie, zwłaszcza miłosne, to właśnie z gruszką większość chrześcijan utożsamia grzech. Owoc ten oznacza także dobrobyt oraz długie życie; figi - z tym owocem utożsamia się m.in długowieczność, płodność, obfitość i nieśmiertelność; daktyle - podobnie jak figi symbolizują płodność oraz dostatek i powodzenie

Piernik - To symbol dobrobytu i powodzenia. Gdy w pierniku znajdują się kawałki śliwek, wówczas kto zje ciasto, ten przysporzy sobie sił witalnych. Śliwki mają odpędzać złe duchy. Są symbolem harmonii umysłu.

 Śliwki - symbol długowieczności i pomyślności, ochrony przed złem i przeszkodami. Kompot z nich musiał trafić na stół w Wigilię.

Pomimo,  że niektóre tradycyjne bożonarodzeniowe specjały można dziś kupić gotowe, to większość z nas nie wyobraża sobie tego wieczoru bez potraw przygotowanych w domu zgodnie z rodzinnymi recepturami. Siłą kuchni polskiej jest jej regionalizm i tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie. Dobrze by było, aby nie ingerować za bardzo w tradycyjne świąteczne przepisy, ponieważ przygotowane z nich potrawy mogą przenieść  nas myślami w smaki dzieciństwa.

Według ludowych zwyczajów podczas wieczerzy wigilijnej należy skosztować każdej potrawy, by w kolejnym roku niczego nam nie zabrakło! Na zakończenie naszego spotkania odczytałam uczniom przepiękny wiersz Urszuli Kozłowskiej „Wieczerza”.

Bardzo serdecznie dziękuję panią wychowawczyniom klas I i II za przepiękny upominek w podziękowaniu za cały rok owocnej współpracy i jako dobry omen na kolejny rok. Ja również na zajęcia z dziećmi z każdej klasy nie przychodzę z pustymi rękami tak, że i tym razem dzieciaczki zostały obdarowane słodkościami.

Kinga Rybka