21 grudnia wspólnie z uczniami klas 1-2 S.P. w Nowym Borku odkryliśmy (śmiało mogę powiedzieć) wszystko co tylko można dowiedzieć się na temat choinki. Zgłębiliśmy wiedzę na temat tego skąd pochodzi, jakie pełniła funkcje kiedyś i dziś, jak wyglądała kiedyś i dziś ( jakie możemy zauważyć różnice), jak wyglądała jej poprzedniczka lub jak kto woli pierwowzór. Oraz najważniejsze jaką symbolikę mają wieszane na niej ozdoby.

W naszej kulturze bez choinki trudno wyobrazić sobie Boże Narodzenie. Dzięki udekorowanemu drzewku dom nabiera świątecznej magii. Tradycyjnie ubieramy choinkę tuż przed wigilią i przystrajamy różnego rodzaju ozdobami, od wymyślnych łańcuchów i bombek, po proste cukierki i pierniczki. To pod bożonarodzeniową choinką umieszczamy prezenty dla naszych najbliższych. Jednak mało kto, wie, skąd wziął się zwyczaj ubierania choinki na Boże Narodzenie.

Czym jest choinka

Choinką nazywa się udekorowane drzewko iglaste (świerk, jodła, sosna) które przyozdabia się zgodnie z tradycją w wigilię. W ludowych wierzeniach drzewo jest symbolem życia, płodności i odrodzenia. Co ciekawe zwyczaj dekorowania drzewka początkowo traktowany był przez kościół jako pogański i mocno krytykowany. Zyskiwał jednak coraz więcej zwolenników w wielu krajach. W Europie zwyczaj ten zapoczątkowali Niemcy, dominował tam protestantyzm, a głównym zwolennikiem choinki na święta był Marcin Luter. Następnie tradycja objęła m.in. Francję i Anglię. Do Polski ta tradycja przywędrowała wraz z zaborem pruskim między XVIII a XIX wiekiem. Zachęcali do tego stacjonujący na naszych terenach żołnierze oraz urzędnicy. W tamtych czasach największą popularność choinka zyskała wśród arystokracji, a dopiero późnej przyjęła się wśród pozostałej ludności. Na wsi choinki pojawiły się dopiero w okresie międzywojennym – głównie w rejonach Polski południowej i centralnej. Zwyczaj przyozdabiania drzewka szczególnie upodobali sobie mieszkańcy południa Polski. Górale mieli swoją, odrębną koncepcję, którą nazywali „jutka”. Góralska tradycja różniła się tym, że drzewko wieszało się do góry nogami i przyozdabiało się różnego rodzaju słodyczami i suszonymi owocami. Słodkie łakocie wieszano specjalnie nad płonącymi świeczkami, aby te mogły spadać na ziemię i być zjadane przez domowników. Na samym początku do przyozdabiania choinek używano różnego rodzaju owoców, orzechów, słodyczy oraz innych przedmiotów codziennego użytku. Nadawano tym przedmiotom różne znaczenie religijne, jak i pogańskie.

Symbolika drzewka i ozdób choinkowych

Boże Narodzenie jest pełne symboliki. Poszczególne elementy to:

 – choinka – źródło życia,

 – orzechy – dobrobyt, siła,

 – jabłka – zdrowie, uroda, symbol nawiązujący do biblijnego owocu,

 – słodkości – radość,

 – światełka choinkowe – odstraszenie złych mocy, w chrześcijaństwie wskazywanie właściwej drogi,

 – łańcuchy – scalenie rodziny,

 – anioły – opieka nad domem,

 – dzwoneczki – dobre nowiny,

 – jemioła – płodność, miłość, szczęście.

Jak dekorowaliśmy drzewko świąteczne kiedyś, a jak robimy to teraz?

Obecnie tradycja ubierania choinki ewoluowała. Ozdoby do przystrajania drzewka są coraz bardziej wymyślne. Zmieniła się także sama tradycja ozdabiania. Wcześniej ubierano choinkę obowiązkowo w wigilię, obecnie większość z nas robi to dużo wcześniej. Chodzi oczywiście o tradycję w Polsce, bo na przykład we Włoszech choinkę ubiera się już 8 grudnia ze względu na święto Niepokalanego poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Wiele osób pamięta, gdy ojciec z rana wyruszał do lasu lub na bazarek, żeby upolować upragnione drzewko. Jakież ożywienie dawał zapach świeżej choinki. Wydawało się jakby wraz ze świętami przyszedł do nas cały las. Później całą rodziną ubierało się drzewko najróżniejszymi ozdobami, takimi jak: łańcuchy z bibuły, papierowe ptaszki, pomalowane szyszki i bombki w kształcie grzybków, wszyscy czekaliśmy aż będzie można powiesić na czubku gwiazdę betlejemską. Najwięcej radości mieliśmy oczywiście ze słodyczy, które podkradaliśmy niczym najwięksi rabusie, często okazywało się, że pod koniec dnia na drzewku zostawały tylko bombki i łańcuchy. Obecnie młode pokolenie powoli zatraca swoją tożsamość świąteczną, zdominowały nas sztuczne choinki, ze sztucznymi ozdobami. Mało tego, często kupujemy zapach imitujący zapach jodły czy świerka. Dlaczego? Oczywiście dla wygody. Zmęczeni życiem i pracą chcemy tylko odbębnić wszystkie prace świąteczne i oddać się błogiemu lenistwu i biesiadowaniu. Nie zauważamy, że Boże Narodzenie służy podtrzymaniu tradycji. Czym jest sztuczne drzewko? Czy naprawdę jest godne tego, by zastąpić żywą choinkę?

Nietypowe ozdoby choinkowe w innych krajach

Bombka w kształcie ogórka w Niemczech – zielony ogórek świetnie maskuje się na tle choinki, a pierwsza osoba, która go znajdzie otrzymuje dodatkowy prezent! Podobno ten zwyczaj związany jest z opowieścią o tym, jak Św. Mikołaj uratował chłopców z beczki z ogórkami.

Pajęczyny i pająki są wieszane na ukraińskich choinkach. Według starej legendy uboga wdowa nie miała czym ozdobić choinki, wtedy pająki utkały na niej piękną sieć. Duńczycy i Szwedzi wieszają na choinkach flagi państwowe.

 Najsłynniejsze choinki świata

Nowy Jork – pierwszą miejską choinkę postawili budowniczowie wieżowców Rockefeller Center. Rio de Janeiro – tu choinka pływa po jeziorze! Londyn – na Trafalgar Square choinka przypływa statkiem z Norwegii, w podziękowaniu za pomoc w czasie II wojny światowej. Rzym – pierwszą choinkę na placu Świętego Piotra ustawił papież Jan Paweł II dopiero 40 lat temu.

Następnie dzieci wysłuchały, także pięknej opowieści „Pierwsza Choinka”. Opowiadanie było krótkie jednak bardzo pięknie przedstawiło, to co w życiu oraz podczas świąt jest (a przynajmniej powinno być) najważniejsze, a mianowicie aby w tym świątecznym pędzie pamiętać o miłości do drugiego człowieka. Uczniowie również wykonali kolorowe bombki, które zawisły na naszej bibliotecznej choince. Na zakończenie wszystkim dzieciom oraz ich wychowawczynią życzyłam zdrowych, pogodnych oraz wesołych świąt.

Kinga Rybka