9 czerwca 2018 r. błażowska biblioteka po raz kolejny dołączyła do akcji NOC BIBLIOTEK. Jest to ogólnopolska wieczorno-nocna akcja w niekonwencjonalny sposób promująca czytanie i biblioteki jako najbardziej otwarte i dostępne instytucje kultury, z ofertą dla osób w każdym wieku, z których zasobów warto korzystać. Biblioteki publiczne, szkolne i inne łączą siły i czekają na czytelników. Hasło tegorocznej akcji to „Rzeczpospoczyta”- w wyjątkowym roku 100 lat niepodległości Polski. Z tej okazji przygotowałam prezentację multimedialną, w której zawarta była historia Polski z tego okresu - ważniejsze wydarzenia historyczne. Prezentacja pozwoliła uświadomić sobie, że o wolność ojczyzny walczyli nie tylko żołnierze bronią, ale także artyści i pisarze słowem, piórem, pędzlem czy nawet muzyką.

„Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie - historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem”. Utwór jest wyrazem tęsknoty Mickiewicza za krajem ojczystym, który opuścił w 1824 roku oraz znakiem żałoby po klęsce powstania. Autor jako głos narodu na emigracji pragnie wzbudzić żal i skruchę wśród rodaków, którzy zostawili ojczyznę w potrzebie:

„Biada nam zbiegi, żeśmy w czas morowy

Lękliwe nieśli za granice głowy”.

Autor przypomina historię Polski, by pobudzić krajan do działań; przedstawia sentymentalne obrazy dotyczące tradycji i obyczajów szlacheckich, by ich zjednoczyć, przywołuje piękno litewskiej ziemi, by poruszyć serca.

Soplicowo także utrzymane jest w duchu patriotycznym. Wnętrze zdradza gospodarza patriotę: na ścianach wiszą portrety Tadeusza Kościuszki - przywódcy insurekcji i Rejtana - posła, który protestował w sejmie przeciwko rozbiorom Polski.

Nawet stary, szafowy zegar kurantowy, stojący przy wejściu do alkowy gra charakterystyczną melodię – Mazurka Dąbrowskiego.

To wszystko świadczyło o prawdziwym patriotyzmie mieszkańców dworku. Ludzie mieszkający w tym domu byli bardzo gościnni i gospodarni. Szanowali kulturę polską i jej historię.

Koncert obejmuje okres 1791–1797, od uchwalenia Konstytucji 3 maja do utworzenia Legionów Polskich we Włoszech. Utwór podzielony jest na pięć części, z których każda bezpośrednio odnosi się do innego historycznego wydarzenia z historii Polski.

Koncert Jankiela jest także zwany „Koncertem nad koncertami”, zawarty w księdze XII pt. „Kochajmy się!”.

Do najbardziej znanych pisarzy i powstańców styczniowych należą Bolesław Prus oraz Eliza Orzeszkowa. Pierwsza dama polskiej literatury nie brała jednak udziału w bezpośrednich walkach tak jak Głowacki. Powstańcem nie był też jej mąż Piotr Orzeszko. Nie przeszkodziło im to jednak gościć w swoim majątku Romualda Traugutta i jego sztabu. Orzeszko zapłacił za tę gościnność zesłaniem na Syberię. Natomiast najprawdopodobniej dzięki spotkaniu z Trauguttem powstała później powieść Orzeszkowej pt. „Nad Niemnen”.

Kolejny utwór napisany w duchu patriotyzmu to „Noce i dnie” Marii Dąbrowskiej. Powstawał w ścisłym związku z charakterem epoki, w jakiej przyszło żyć autorce. Są silnie ukorzenione w jej przeżyciach i obserwacjach oraz w opowieściach rodzinnych i informacjach zaczerpniętych przez pisarkę z kaliskiej prasy. Umieszczenie losów postaci na tle panoramy życia społecznego, politycznego, obyczajowego sprawia, że jest to dzieło o randze epopei. Można w nim obserwować kształtowanie się nowej struktury...

Rozgrywająca się od powstania styczniowego do wybuchu pierwszej wojny światowej fabuła powieść „Noce i dnie” ukazuje obraz polskiego społeczeństwa lat 1863-1918.

W treści „Lalki” Bolesława Prusa także odnajdujemy wątek powstania. Stanisław Wokulski był powstańcem, za udział w walkach w 1863 r. został zesłany na Syberię do Irkucka.

Zrezygnował z ambicji i ideałów związanych ze szkołą, z nauką, aby spełnić patriotyczny obowiązek. Po powrocie z Syberii powie z goryczą: „Oszukano mnie”, gdyż pozytywistyczna Warszawa widziała w nim nie bohatera, tylko albo kupca, albo naukowca.

Kolejne opowiadanie w duchu patriotyzmu to „Syzyfowe prace” Stefana Żeromskiego, które zawiera wiersz Mickiewicza „Reduta Ordona”. Opatrzona została podtytułem „Opowiadanie adiutanta”. Jest to relacja jednego z uczestników obrony Warszawy przed Rosjanami, która miała miejsce w 1831 r. Dzieło rozpoczyna się powszechnie znanym zwrotem: Nam strzelać nie kazano. - Wstąpiłem na działo / I spojrzałem na pole; dwieście armat grzmiało. Następnie oddziały Moskali porównane zostają do lawy błota. Na drodze tego potężnego, nieubłaganego żywiołu stoi tylko tytułowa reduta, jaka wyposażona była w zaledwie 6 armat. Utwór kończy się następującymi słowami: Kiedy od ludzi wiara i wolność uciecze, / Kiedy ziemię despotyzm i duma szalona / Obleją, jak Moskale redutę Ordona …

Stefan Żeromski w opowiadaniu „Rozdziobią nas kruki, wrony...” zaprezentował niejakiego Winrycha, powstańca, wiozącego broń dla ostatniego powstańczego oddziału. Bohater ów został brutalnie zamordowany przez oddziały Moskali. Nad ciałem powstańca pastwią się kruki, wrony oraz polski chłop, który niczym szakal odziera go z odzienia. Bohater opowiadania - Winrych odarty jest z romantycznego heroizmu, jest zwyczajnym człowiekiem, bez upiększeń. Wzrusza on miarą swojej poniewierki. Boli nas taka scena, w której Polak ograbia i bezcześci swojego rodaka. Należy pamiętać, że chłopi do powstania nie przystąpili, co wykorzystał car, uwłaszczając chłopów tzw. ukazem w 1864 r. Wolność chłop polski otrzymał z rąk zaborcy rosyjskiego.

Czego symbolem są kruki, wrony, to kolejny problem opowiadania. Są one oznakami ignorancji Polaków, tych którzy wyrażali zgodę na niewolę, byli wrogami powstania, odczuwali oni „interesy własnego dzioba i żołądka”.

Najbardziej znaną w naszym kraju pieśnią patriotyczną jest ROTA. Autorem jej słów jest Maria Konopnicka. Pieśń ta powstała podczas pobytu autorki w Cieszynie w 1908 roku. Rota miała być protestem przeciw wywłaszczeniom w zaborze pruskim. Mimo iż melodię do tej pieśni patriotycznej układało wielu kompozytorów, to dopiero w 1910 roku Feliks Nowowiejski skomponował melodię, która po dziś dzień towarzyszy słowom tej pięknej pieśni.

Ojczyzna i tzw. „sprawa polska” zawsze bliskie były także polskim kompozytorom. Jednym z nich był Fryderyk Chopin. Niewątpliwie wpływ na stan jego ducha miały dramatyczne wieści, dochodzące z Warszawy – o wybuchu, a następnie upadku powstania listopadowego, potem także o powstaniu wielkopolskim i chłopskich rozruchach w zaborze austriackim. Najmocniej przeżył jednak pierwszy zryw, z którego powodu chciał nawet wrócić do kraju.

Należy także wspomnieć „MAZUREK DĄBROWSKIEGO” autorstwa Józefa Wybickiego, nazywany również Pieśnią Legionów Polskich we Włoszech. Jest to polska pieśń patriotyczna z 1797 r. a od 26 lutego 1927 r. oficjalny hymn państwowy.

Jeszcze Polska nie umarła,

Kiedy my żyjemy,

co nam obca moc wydarła,

szablą odbijemy.

 

Marsz, marsz, Dąbrowski

do Polski z ziemi włoski,

za twoim przewodem

złączem się z narodem.

 

Jak Czarnecki do Poznania

wracał się przez morze

dla ojczyzny ratowania

po Szwedzkim rozbiorze.

Marsz, masz […]

Na przestrzeni 123 lat niewoli, Polacy walczyli z zaborcami poprzez konspirację, powstania, a także poprzez wiele zmian gospodarczych i społecznych. Walka narodowowyzwoleńcza stała się jednym z głównych motywów literatury XIX wieku. Pisarze i poeci zagrzewali naród do walki, analizowali losy powstań, dociekali błędów i starali się podnosić Polaków na duchu. Ojczyzna stała się najważniejszą wartością, dla której trzeba było żyć, tworzyć i umierać.

Adam Mickiewicz w Konradzie Wallenrodzie wykorzystał realia czternastowiecznej Litwy zagrożonej najazdami Krzyżaków do zaprezentowania Polakom sposobu walki z zaborcą. W Dziadach cz. III - najwybitniejszym dramacie romantycznym epoki, Mickiewicz wyłożył idee mesjanizmu i prometeizmu. Juliusz Słowacki bardzo często poruszał w swojej twórczości motyw walki o wolność. Henryk Sienkiewicz pisał swoje książki  „ku pokrzepieniu serc”- pokazywał te momenty historii kraju, z których silny naród polski wychodził zawsze zwycięsko. „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego traktuje o nieprzygotowaniu społeczeństwa polskiego do walki o niepodległość. Literatura przez przeszło sto lat zagrzewała Polaków do walki o wolność.

Można by wymieniać jeszcze wiele utworów, w których wątek patriotyczny jest zawarty. Historia odzyskania niepodległości to w równym stopniu codzienny trud rodaków zamieszkałych na terenach byłej Rzeczypospolitej, jak i na emigracji, podejmowany w celu zachowania polskości, rozwijania kultury i budowania polskiej myśli politycznej. Bohaterowie tamtego okresu, mimo szykan, aresztowań, wywózek i represji ze strony zaborców, byli w stanie uchronić i rozwinąć narodową tożsamość, a następnie przekazać ją następnym pokoleniom, żyjącym już w odrodzonej Polsce. Marzenia o wolności spełniły się wraz z klęską wszystkich trzech zaborców i zakończeniem I wojny światowej, w wyniku której Polska odzyskała niepodległość.

Cieszmy się tą wolnością.

Wskazano te fragmenty z literatury, które jednoznacznie lub podtekstem mówią o wydarzeniach w dziejach Polski. Fragmenty te poprzeplatane były fragmentami ekranizacji kinowych tychże utworów. W roli lektorów wystąpili: Kinga Fabińska, Renata Brzęk, Danuta Drewniak, Joanna Bałutowska-Bialic oraz Anna i Zuzanna Heller.

Prezes ZLP w Rzeszowie Mieczysław A. Łyp uświetnił imprezę swą osobą wraz z Adamem Decowskim. Zaprezentował kilka swoich wierszy napisanych także w duchu patriotycznym. Dodam, że obaj poeci od wielu lat współpracują z „Kurierem Błażowskim”. Naszym gościem byli także gospodarz naszej gminy Jerzy Kocój, radne Małgorzata Drewniak i Kinga Fabińska, członkowie Klubu Seniora, Małgorzata Kutrzeba, czytelnicy i bibliotekarki.

Bardzo serdecznie dziękuje wszystkim, którzy pomogli w przygotowaniu imprezy oraz tym, którzy skorzystali z naszego zaproszenia i pomimo pięknego sobotniego popołudnia i wielu prac w swych obejściach zechcieli spędzić je z literaturą.

Anna Heller

Więcej zdjęć w PDFie - kliknij tutaj.