Chciałbym rozpocząć nowy cykl na łamach KB pt. OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA. Ta idea przyświeca redakcji „Kuriera Błażowskiego” od prawie 20 lat. Każdy z nas ma jakieś wspomnienia związane z Błażową i okolicami, którymi chciałby się podzielić z innymi. Każdemu coś utkwiło w pamięci z dawnych lat. Wielu ludzi posiada stare fotografie, które można by umieścić w „KB” i na stronie internetowej biblioteki.
Jak wszystkim wiadomo, Błażowę przed II wojną światową zamieszkiwała ludność polska i żydowska.
Żydzi zaczęli się tu osiedlać pod koniec XVII w. W 1785 r. było ich 150. Wówczas Błażowa należała do większych miast na terenie obecnego województwa podkarpackiego.
W 1835 r. na terenie rzymskokatolickiej parafii błażowskiej żyło 306. Żydów. Natomiast w 1870 r. na terenie błażowskiej gminy wyznaniowej mieszkało już 1004 Żydów, którzy mieli bóżnicę, cmentarz i dwóch rabinów. W przeciągu 30. następnych lat liczebność gminy spadła do 682 osób, zapewne skutkiem migracji do większych miast oraz emigracji do USA. Od początku XX w. do wybuchu I wojny światowej rezydował tucadyk Cwi Elimelech Szapiro, wnuk Cwi Elimelecha, założyciela dynowskiej dynastii cadyków.
Po powrocie z Budapesztu, gdzie się schronił na czas I wojny światowej, osiedlił się w Rzeszowie, tam zmarł i został pochowany. Po nim miejscowym chasydom przewodził jego wnuk Izrael Szapiro (1889 – 1989), który wyemigrował do USA i w Nowym Jorku założył dynastię cadyków Błażowa-Dynów. Po nim kontynuuje ja jego syn Cwi Jehuda.
Od 1897 r. działało w Błażowej Towarzystwo Kredytowe, którego prezesem był Wolf Fussman. W 1907 r. w czasie wielkiego pożaru miasta spłonęły obydwie bóżnice i 189 domów żydowskich oraz 27 chrześcijańskich. W 1914 r. folwark błażowski kupił Żyd Jakub Blum, by po trzech latach odsprzedać go Izaakowi Silberowi z Rzeszowa. W miasteczku funkcjonował prywatny bank, którego właścicielami byli Salomon i Hajm Najsowie. W 1921 r. żyło w Błażowej 930 Żydów, stanowiących 18,2% ogółu ludności.
W okresie międzywojennym funkcjonowało tu Stowarzyszenie Kupców Żydowskich, którego prezesem był Salomon Neiss.
W 1939 r. na terenie żydowskiej gminy wyznaniowej mieszkało 2030 Żydów. Po hitlerowskiej agresji na Polskę w Błażowej znalazło się także 139 Żydów, przesiedlonych z Łodzi i Kalisza. Niemcy utworzyli getto, które zlikwidowano 26 VI 1942 r., przesiedlając jego mieszkańców do getta w Rzeszowie. W czasie okupacji hitlerowcy zamordowali tutaj 26 miejscowych Żydów, którzy zostali pochowani na błażowskim kirkucie.
Takie i wiele innych skrótowych informacji można wygrzebać w Internecine. Na łamach „KB” były już wzmianki na temat błażowskich żydów. W jednym z pierwszych numerów pisał o tym nieżyjący prof. Gabriel Brzęk. Chodzi o to, by zachęcić Państwa do podzielenia się swymi wspomnieniami (nie tylko o Żydach), by młodzi ludzie dowiedzieli się czegoś więcej na temat naszej miejscowości, kultury, obyczajach i ludziach, którzy tu mieszkali. A może ktoś nakreśli historię swego rodu? Pamiętajmy, że wraz z nami odejdą w niepamięć fakty i ludzie. Chciałbym, aby to wszystko, co było, nie poszło w niepamięć, by było przekazywane dalej. Dlatego wszystkich entuzjastów historii dawnej Błażowej prosimy o kontakt z redakcją „KB”. Wszystkie zdjęcia zostaną zeskanowane i zwrócone właścicielom. Dołożymy wszelkich starań, by prezentowane teksty były prawdziwe i nie naruszały dóbr osób trzecich, w tym praw autorskich.
Kontakt: tel. 172297 170, mail; Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Jakub Heller
